Het is één van de kleine dingen die ik nooit ga vergeten. Een Peanuts-strip waarin Charlie Brown, de eeuwige loser, op straat van verschillende mensen zonder enige aanleiding een pak slaag krijgt. Van lieverlee en ten einde raad vraagt Charlie aan iemand die voorbij komt waarom hem dat overkomt. Haar antwoord is: ‘Omdat jij een hoofd hebt dat er echt om vraagt geslagen te worden.’  Ik heb al lang geleden besloten daar niet aan mee te doen: ik sla niet op Charlie Brownen. En dus ook niet op Wouter Beke.  

Als ik lees, luister en kijk – er wordt zelfs met enige pathetiek herhaaldelijk op aangedrongen - is Bekes ontslag de enige fatsoenlijke manier om wat gebeurd is met de baby in Mariakerke ook maar enigszins goed te maken. Is dat zo? Waarbij ik voor alle duidelijkheid wel vind dat wat in dat Sloeberhuisje is gebeurd, een gruwelijke, verschrikkelijke fout is die – en dat is nóg erger - had kunnen worden voorkomen.  

En neen, ook voor alle duidelijkheid, ik heb niets met Beke. Ik vind hem een zeer typisch product van de tsjeverij. En dat is veel ruimer dan wollig communiceren. Ik denk bijvoorbeeld niet dat hij het ooit wel zou opnemen voor iemand van een andere partij als die in exact dezelfde omstandigheden onder druk zou komen te staan. Tsjeverij en cynisme, het is een twee-eenheid.  

En ja, ik denk dat Hendrik Vuye gelijk heeft als hij, ook vanuit zijn academische expertise, op Twitter vaststelt dat bij ons het idee van de politieke verantwoordelijkheid totaal is verdampt. Het klopt. Ik vraag mij wel af hoe dat komt.  

Ik heb eind jaren 80 nog geweten hoe Louis Tobback, minister van Binnenlandse Zaken, een open meningsverschil had met zijn administratie; als ik mij goed herinner ging het over de bereikbaarheid en de openingsuren van een aantal diensten. De administratie vond namelijk dat in een democratie de minister weliswaar de grote lijnen mocht vastleggen, maar dat hij zich niet te moeien had met de praktische werking. De minister kondigde in het parlement aan dat de uitbetaling van de lonen van de ambtenaren van dat ministerie werd geblokkeerd. Het probleem was binnen de 24 uur geregeld.  

Dat is vandaag ondenkbaar. Doet de minister vandaag wat hierboven staat, krijgt hij gegarandeerd diezelfde media over zijn dak. Met voorspelbare verwijten: over ongehoorde politisering van en bemoeienis in een onpartijdige, onafhankelijke administratie; over experts die worden tegengesproken - hoe durven ze! (Ik heb zelf mogen meemaken hoe zelfs maar het idee opperen dat een advies ook niet kan worden gevolgd, zorgt voor algemene opschudding…)  

Het klopt dat de verzamelde politiek eens te meer dat probleem zelf eerst heeft georganiseerd. Het klopt dat ze zich nog niet zo lang geleden werkelijk met alles bemoeiden, en niet altijd goed gemotiveerd, en niet altijd om het algemeen belang te dienen. De leden van de Raad van Bestuur van de BRT – echt de waarheid! - bepaalden zelfs de muziekkeuze op de radio: ’s ochtends gaven ze de voorkeur aan een streepje klassiek, ook op een zender die, met uitzondering van Opera en Belcanto op zondagmiddag, nooit klassieke muziek bracht. Behalve dus onder het scheren… (Ja, het waren bijna allemaal mannen…)  

Dat is omgeslagen in het tegendeel. Niet alleen bij de omroep, maar in heel Vlaanderen. (Het is juist dat Franstalig België zich van de depolitisering nooit veel heeft aangetrokken). Omgeslagen in het tegendeel dus. Via eindeloze procedures, reglementen, regels, principes van (wat moet doorgaan als) goed bestuur, protocollen. Dat heeft een dubbel negatief gevolg.  

Voor beleidsvoerders is het zaak de administratie mee te hebben. Maar nog veel erger: ook voor de administratie zelf is het in de eerste plaats zaak de regels te volgen, er vooral op te letten geen (procedure)fouten te maken. Het resultaat op het terrein is van de tweede orde. Van een aberratie gesproken…  

Heel typerend in dat verband… Op het moment dat Het Laatste Nieuws uitbrengt dat er al langer problemen waren met het Sloeberhuisje, en de krant schrijft over dertig meldingen/klachten, vraagt men in De Ochtend een reactie bij Kind en Gezin. De woordvoerster meldt dat ze eigenlijk nog niets kan zeggen, want men is nog aan het checken of er in die dertig meldingen geen dubbeltellingen zitten. Het idee dat ook vijftien of tien meldingen al ruim hadden volstaan om… is niet aan de orde.  

Ook de bazin van datzelfde Kind en Gezin zegt dat er vooral gewerkt wordt ‘vanuit een juridische invalshoek’. Ze kondigt bijkomende procedures aan…   

Er is één sector waar een gelijkaardig probleem zeer bekend is. Talloze keren moet de Minister van Justitie in het parlement en elders tekst en uitleg geven over – ik neem één voorbeeld, maar er zijn er veel - een gigantische fraudezaak die helaas is verjaard. Met steevast hetzelfde antwoord: de scheiding der machten; de justitie handelt autonoom. Maar het valt tegelijk op: binnen justitie maakt nooit iemand fouten, laat staan dat men er wordt op aangesproken.   Al is er in de administratie een probleem waarvan de justitie zich stilaan heeft ontdaan. Als Beke echt orde op zaken wil zetten, krijgt hij af te rekenen met topmensen uit de eigen partij. In de hele welzijnssector is er aan de top niemand te vinden die niet uit de christelijke zuil komt…  

En dus is dé vraag: is een minister die én onmachtig én onbevoegd is – omdat we dat ook zo hebben gewild – desondanks wel verantwoordelijk? Heeft uitgerekend de objectivering van het beleid – op zich een begrijpelijke reactie op doorgeslagen politisering – niet geleid tot totale onverantwoordelijkheid? Is wat we nu meemaken niet kenmerkend voor een overheid die verworden is tot een administratieve moloch en totaal is vervreemd van de kerntaken? Het zijn voor mij retorische vragen.  

Over Brussel wordt wel eens gezegd dat iedereen er bevoegd is maar niemand verantwoordelijk. Ik vrees dat dat klopt. Is het dan niet bijzonder erg te moeten vaststellen dat ook in Vlaanderen niemand verantwoordelijk is, maar, erger nog, ook niemand bevoegd? 

Doorbraak, 15 maart 2022