Alle vergelijkingen lopen altijd mank, en dus ook deze, maar wat je electoraal ziet in Amerika, zie je ook bij ons in Vlaanderen: er is de elite, en er zijn de mensen. In de VS is dat respectievelijk kamp Biden en kamp Trump. Bij ons.. mag u dat zelf invullen, maar de oefening is niet zo moeilijk.

Dat is zeer merkwaardig. Want hét kenmerk van de laatste 100 jaar geschiedenis is uitgerekend een algehele emancipatiegolf ten voordele van de mensen. Emancipatie die we te danken hebben aan de arbeidersbeweging die de hele samenleving (in willekeurige volgorde: politiek, onderwijs en economie) via politieke macht heeft gedemocratiseerd.

Het is verbijsterend te zien hoe die emancipatie is verworden. Louis Paul Boon heeft op het einde van zijn leven daarover geschreven. Hij had het toen over de culturele factor van het socialisme. Dat had weinig te maken met Cultuur met grote C, maar alles met geheugen en moraal. Boon kondigde het einde van het socialisme aan op het moment dat niemand nog weet dat elke euro uitkering eerst door anderen wordt verdiend, en daarna via solidariteit wordt (her)verdeeld. Bijgevolg – en dat was de morele component – moest er wel worden gewerkt door (met dank aan Monica De Coninck) ‘al wie poten en oren had’. Om de kostprijs van die solidariteit op te brengen.

De vakbonden hebben dat compleet uit het oog verloren. Ook al omdat ze deel van het systeem zijn geworden blijven ze vandaag steken in een rechtendiscours zonder kaderend verhaal: je hebt recht op een uitkering. Punt uit.  

Ook voor partijen die werk/arbeid in het vaandel voeren, schiet er niets anders over dan een vaag progressief discours, waarbij ze zichzelf hebben gepromoot tot – ik citeer hier Norbert De Batselier – dé instantie die (aan gelijkgezinden – SB) diploma’s van progressiviteit uitreiken. Een discours dat ze intussen met ecologisten en links-liberalen delen.

Het gevolg van dat alles is dat diegenen voor wie de syndicale en politieke actie eigenlijk bedoeld is zich afkeren van die elite. Omdat ze zich niet herkennen in hun waarden. Het is geen toeval dat in de verslagen over de autokaravaan-actie van het Vlaams Belang de meest gehoorde vox pop gaat over ‘luisteren naar het volk.’ Het is geen toeval dat bij de protestactie  eerder vorige week van de Partij van de Arbeid krek hetzelfde werd gezegd.

Het zorgt voor een al even verbijsterende omkering: het volk is in zijn politieke keuzes stukken radicaler dan zijn elite, en dat is zeer uitzonderlijk. Normaliter neemt de intellectuele elite het voortouw, ze zet een trend, en de mensen volgen, gaan mee. Nu niet.

Men zou kunnen verwachten dat alle politieke partijen dan proberen die mensen terug te winnen via een aangepast, aantrekkelijk en overtuigend narratief, maar ook dat komt er niet. Meer zelfs: ze doen die mensen af als verwerpelijk en fout, als dommeriken die het niet begrijpen. Waarna men verder gaat met meer van hetzelfde. Men noemt ze mestkevers à la De Gucht, of men zegt dat die in een democratie eigenlijk niet zouden mogen meetellen à la Eyskens, die na aftrek van VB en PvdA tot de conclusie kwam dat Vivaldi wél een Vlaamse numerieke meerderheid had...

In Amerika had Hillary Clinton het op krek dezelfde manier over the deplorables, maar die bezorgden Trump dus wel de overwinning. En misschien zelfs twee keer, wat onze correspondenten in de VS ook mogen zeggen. (Als er één ding is waarover we écht slecht worden geïnformeerd, dan is het wel over de Amerikaanse politiek).

Voor alle duidelijkheid: als ik morgen Amerikaan ben en mag stemmen, dan blijf ik allicht thuis. Omdat geen van de twee presidentskandidaten deugen. Zoals een Amerikaanse vriend – een blanke uit de zuidelijke middenklasse, gehuwd met een zwarte vrouw en met een dochter op de universiteit - het zei: ik steun Trumps politieke keuzes, maar ik haat zijn stijl, ik wil me niet schamen Amerikaan te zijn. Wat we hier niet zien, zegt een andere bron, is het grote verschil tussen Trump en Trumps regering. Ik kan me daar iets bij voorstellen.

Stijl doet er immers wél toe. Gebrek aan stijl hindert het gelijk, verduistert het verhaal. Het volk mag bruut gebekt zijn, de koning niet. Daarom is hij ook koning. Wij, het volk verwachten dat hij anders en beter is. Dat is een oer-gevoel, en geen detail. Cicero wist al dat in de politiek de rede zou moeten regeren, maar het gevoel overheerst.