Als iets in de loop van mijn leven helemaal is veranderd, dan wel het nieuws. Vroeger vond je dat in de krant, op de radio, op de televisie. Daar werd het nieuws zowel gemaakt als gebracht. Vandaag is het nieuws overal, iedere minuut, voor iedereen. Wie meent vandaag nog het nieuws te brengen, is zichzelf aan het overleven. Het bewijs stond recent in de NRC en kwam uit de mond van een negenjarige: ‘Het journaal is een soort internet voor oude mensen. Alles wat al online staat wordt dan nog een keer op tv verteld.’

Toen ik zelf negen was, waren er iets oudere jongens die in de vooravond met de fiets door het dorp reden, en riepen: “Het Vooolk!! Mee den uitslag van de Ronde van Frankrijk!!!’” Tja, die uitslag kende ik al. Gehoord op de radio. Korte tijd nadien is die extra-editie van Het Volk gestopt.

Het is wat het is. Een verlies is dat nooit. Want elk nadeel... Maar juist omdat het nieuws vandaag alomtegenwoordig is, zijn verheldering, verdieping, verklaring, kritische toets, tekst en uitleg noodzakelijker en nuttiger dan ooit. Helaas krijg je die alles bij elkaar zelden; wat je wel krijgt is almaar meer van hetzelfde. Dit is dan ook – horresco referens – een oprecht pleidooi voor diversiteit.

Eén van de mooiste en tegelijk schrijnendste voorbeelden van hoe het niet moet, was vorige week te zien in De Afspraak. Met aan tafel klimaatactiviste Anuna De Wever, econoom Paul De Grauwe en liberaal volksvertegenwoordiger Goedele Liekens. Zelden zo weinig kritische zin gezien in drie kwartier. Men had het trouwens zelf in de gaten – op een bepaald moment zei De Grauwe: ‘Ja, wij moeten hier niet overtuigd worden, het zijn de anderen’. Zelden is het verschil tussen wij en het klootjesvolk dat het maar niet wil begrijpen zo mooi neergezet. Alleen de bolsjewieken in de jonge Sovjet-Unie waren in het corrigeren van de mening van het gepeupel nóg beter.

Wij, dat zijn de selecte leden van de club. De Grauwe is daar bij. Hij wordt steevast voorgesteld als professor aan de London School of Economics, maar dat belet niet dat hij op afroep beschikbaar is voor televisieprogramma’s. De verbinding Londen-Brussel is kennelijk ondanks de Brexit beter dan ooit.

Toen De Grauwe twaalf jaar lang voor de VLD in het parlement zat, nog een gewone prof was in Leuven, of toen hij (nog langer geleden) ultra-liberaal was – hij schreef dat cultuursubsidies helemaal moesten worden afgeschaft – werd hij totaal genegeerd. Sinds zijn Grote Sprong naar Links is dat helemaal omgeslagen. Zoals bij flink wat andere liberalen. Kiezers hebben die er niet mee gewonnen, maar zelf voelen ze zich stukken beter.  

A propos, De Grauwe wordt nooit aangesproken als Paul. Maar Anuna De Wever en Goedele Liekens zijn Anuna en Goedele. De regel dat politici met u en met mevrouw of meneer worden aangesproken, wordt meestal gehandhaafd. Nu niet. De openingsvraag voor de eerste tekent de sfeer: of ze er klaar voor is, voor de betoging zondag? Helemaal, is het antwoord. Dat dacht ik ook, is de repliek. Zo wordt datzelfde gepeupel lekker gezellig intiem met degenen die het beter weten.

Maar eerst de almaar oplopende energierekening, zegt Bart Schols. Voor De Grauwe is er eigenlijk maar één echte oplossing: de staat moet grote hoeveelheden geld lenen en dat geld moet worden verdeeld onder wie het nodig heeft. Geld lenen is nog altijd spotgoedkoop, zegt de professor, vandaar.

Dat laatste is waar. Maar het blijft natuurlijk wel lenen, en dat impliceert terugbetalen. Ooit. Wanneer? Hoe gaan we dat doen? Wie gaat dat doen? Waar komt dat geld vandaan? Waarom zijn we met dat geniale idee al niet veel eerder begonnen? Kan dat, ongelimiteerd lenen? Het zijn vragen die De Grauwe niet hoeft te beantwoorden.

De enige die wel een vraag krijgt over dat lenen is het liberale Kamerlid. Ze zegt dat ze geen begrotingsspecialist is. En daarmee is de kous af. De Afspraak is kennelijk niet van plan lastig te doen. Echte vragen zijn net zo nutteloos als gefundeerde meningen.

De Grauwe zegt dat hij dat wel bestudeerd heeft: als liberalen regeren zorgen ze altijd voor veel schulden. (Een studie die ik niet heb teruggevonden; het stond vorige week wel in een krant). Het liberale Kamerlid zegt: ‘Is da waar?!’ Helaas krijgt ze verder niet de kans om te zeggen dat ze ook geen liberaal is.

Intermezzo. Ik heb nog meegemaakt dat de openbare omroep een strikte deontologie had. Er was geen ombudsman, geen deontologische comiteit, maar er waren wel regels die er van in het begin (door een hoofdredacteur met een verleden in het leger) werden ingestampt. Eén daarvan was dat je over een betoging niet bericht zolang die er niet is geweest. Deed je dat wel, was de redenering, dan kon dat worden gezien als een oproep tot, als reclame voor. En dat kon de onpartijdige omroep niet maken. Regel van de BBC, zei Karel Hemmerechts, ter ondersteuning. In De Afspraak heet de klimaatbetoging een ‘activiteitentip voor het weekend.’

Juffrouw De Wever nu. Ze heeft het eerder in de Council of Europe uitgelegd, maar haar movement gaat u in your face de waarheid zeggen. Gert Verhulst weet intussen wat dat betekent. Hij is wit, oud, hetero, en heeft nog andere foute kenmerken. En hij weet niet waarover het gaat, hij kent het dossier niet. Moet dus vooral zwijgen.

Merkwaardig is dat De Wever in de loop van de uitzending verschillende keren zegt dat ze alleen maar vertolkt wat experts zeggen. Tok-tok. Tot het concreet wordt, en gaat over de vervuilende gascentrales en de daaraan gekoppelde discussie over atoomenergie. Dan zegt ze geen mening te hebben, want ‘de experts hebben geen unanieme mening’. Die experts toch! Maar in een kritisch debat op de openbare omroep mag dat allemaal.

Liekens dan maar? ‘Ik ben gelukkig geen energiespecialist.’ Zoveel was intussen wel duidelijk.

Verschillende keren zegt juffrouw De Wever dat politici en media de klimaattoestand niet ernstig nemen. Maar ook dat wordt gewoon genoteerd. Iedereen aan tafel krijgt wel uitgebreid de kans te zeggen dat ze achter de juffrouw staan. Er is consensus. Of Liekens en De Grauwe bijgevolg mee zullen doen komen we niet te weten. Maar Kamerlid Liekens vraagt wel aan de presentator of hij meedoet aan de demonstratie. ‘Nee, ik moet neutraal blijven,’ zegt hij. ‘Neutraal in een mensenrechtenkwestie!?’ schampert De Wever. Een zeer intelligente en boeiende vraag. Maar de tijd is op.

We worden bedankt voor het kijken. Dat is zeer terecht.

Doorbraak, 12 oktober 2021