‘Ik daag elke Justitieminister uit om één voorbeeld te geven van waar het hem gelukt is om zijn beleidskeuze door te drukken’. Dat stond vorige week in Humo, en laat dat nu net zijn wat ik nog wou schrijven. Het zijn woorden uit de mond van Marc Verwilghen, minister van Justitie tussen 99 en 2003. Geeft ruiterlijk toe dat hij er niet veel van gebakken heeft, maar vindt troost in het feit dat hij niet de enige mislukkeling is.

Alweer een hallucinant interview, alweer om triest en bang van te worden. Want geef toe: de verhalen over mevrouw De Tandt en haar schuldeiser Vergaelen, als dat allemaal klopt, is dat afschuwelijk. Want dat komt er eigenlijk op neer dat De Tandt haar schulden afbetaalde via (voor Vergaelen gunstige) vonnissen. Dat is niets meer of minder dan georganiseerde criminaliteit, met als voornaamste wapens bef en toga. En naarmate de tijd verdergaat worden de verhalen niet fraaier: die meneer Vergaelen had in ‘het systeem’ nog meer handlangers…

De Grote Hervorming

Om maar te zeggen dat er goede redenen zijn om een en ander ten gronde aan te pakken. Ik krijg het overigens zeer op mijn heupen als ik telkens moet horen dat er ook veel goede en eerlijke magistraten zijn. Het zou er nog aan mankeren, zeggen ze in Gent. Op zich is die altijd maar weerkerende opmerking irrelevant. 99 % van de mensen die met een vliegtuig reizen zijn ook ok; maar dat is geen legitieme reden om de veiligheidscontroles op te heffen.

Een Grote Hervorming is dus geraden, maar helaas vrees ik dat daar weinig van in huis zal komen. Omdat dat al vaak is aangekondigd, maar (cfr Verwilghen) nooit is gelukt. Herinner u Jean-Luc Dehaene die zei dat justitie de sprong moest maken van de 19de naar de 21ste eeuw. Ook minister Geert Bourgeois zegt recent in een kranteninterview dat hij ook dit keer van die hervorming weinig verwacht. En advocaat Marc Uyttendaele ook.

Misschien, heb ik al gedacht, komt dat omdat zo goed als alle ministers van Justitie juristen zijn, en meestal ook (ex-)advocaten. Mensen met een opleiding die ervoor zorgt dat ze begrip tonen voor dingen die andere, zeg maar gewone mensen, niet verstaan. Misschien, heb ik al gedacht, kunnen de problemen van Justitie maar worden opgelost door een politicus die geen jurist is. Kwestie van échte argumenten beter van valse te kunnen onderscheiden.

Nog iets. Ook de Commissies Justitie van Kamer en Senaat zijn voor het overgrote deel bemand met juristen en (praktiserende) advocaten. Dat is op zich heel vreemd. Want een deel van het justitieel apparaat wordt daar verondersteld zichzelf te hervormen. Dat is een vorm van tegelijk rechter en partij zijn. Wat zou u ervan vinden als bvb de Commissie Media van het Vlaams Parlement hoofdzakelijk bemand zou worden door mensen die ook nog eens hun brood verdienen in de media? Of de Commissie Openbare Werken door aannemers?

Die vermenging is de vergaderingen van de parlementaire Commissies Justitie ook aan te zien. Ellenlange uiteenzettingen over allerlei principes die er steevast op neerkwamen dat het probleem zelf bleef hangen. De rechtsstaat werd daar talloze keren ge/misbruikt als argument voor het status quo.

Dat doet me denken aan de beginperiode van Louis Tobback als Minister van Binnenlandse Zaken. Ook dat departement was toen min of meer ingedommeld, ondergedompeld ook in zelfgenoegzaamheid. Toen Tobback aan dat ministerie vroeg wat de openingsuren waren, kreeg hij een zogenaamd met redenen omkleed antwoord, wat erop neerkwam dat hij daar geen zaken mee had. Tobback zei toen in de plenaire vergadering van de Kamer dat hij zonder openingsuren niet van plan was de weddes te laten uitbetalen. De openingsuren lagen nog geen 24 uur later op de tafel van de minister… Redenen kunnen kennelijk ook snel en eenvoudig ont-kleed.

Ik wens deze en/of volgende ministers van Justitie minstens evenveel moed en doortastendheid toe als toen Tobback heeft getoond. Maar ik blijf erbij: there are many reasons to be fearful.