Dit is de eerste column die ik, als gewone journalist, weer mocht schrijven voor www.deredactie.be... Ter herinnering, en zie ook hieronder: hoofdredacteurs mogen van de vrt geen gedachten hebben... Gewone redacteurs wel... Beetje de omgekeerde wereld, heb ik altijd gevonden, maar swat!

Ik heb geleerd vaak net naast het nieuws te kijken, omdat daar vaak het grotere nieuws is te rapen…

Neem nu die justitie-soap rond rechter De Tandt, advocaat Peeters, politiebaas Audenaert. Stof tot ergernis, zeer zeker, maar al met al, zegt men, een verhaal over individuen. Overal zijn er mensen die niet functioneren; dat is altijd zo geweest, en dat zal altijd zo blijven.

Veel erger is het als je ervan overtuigd geraakt dat het hele systeem niet werkt. Ik bedoel:de Justitie, het Gerecht, het Recht. En ik gebruik hoofdletters, zoals vroeger voor God, omdat recht en rechtvaardigheid de grondvesten zijn van de samenleving.

En als de politiek daar geen greep op heeft, en er is ook geen interne controle, dan is er bij gebrek aan evenwicht tussen machten geen democratie.

Ik krijg het koud en ik word bang als ik twee zaterdagen terug De Standaard lees. In Wie onbekwaam is blijft zitten beschrijft een pleiade van magistraten en advocaten hoe erg de justitie eraan toe is. Het gaat niét om af en toe of hier en daar een individu, zo blijkt, het zit dieper, het is algemener. Het Humo-interview met de advocaten Mary en Van Steenbrugge bevestigt dat trouwens.Eigenlijk twee gruwelijke stukken, waarbij je alleen maar kan hopen dat je met dat hele systeem nooit te maken krijgt.

Het deed me overigens denken aan destijds een nogal bekende Gentse advocate die me ooit in een moment van oprechtheid zei dat ze nogal wat stagiairs had, en dat ze die beoordeelde volgens een heel simpel systeem. ‘De slimsten advocaat, de domsten magistraat’ Ze was gehuwd met een politicus, en kon dus via hem rechters benoemen… Voor de volledigheid; ze voegde daar nog aan toe: ‘En als het echt kalvers zijn, steek ik ze in het krijgsauditoraat, en zijn die ook van de straat’.

Van de vele gebreken die in die stukken worden aangehaald is zonder twijfel het allerergste iets wat een aantal keer wordt vermeld: advocaten zwijgen over de wantoestanden, want, zeggen ze, als we spreken, dan moeten we dat uitzweten via de vonnissen. Dit is verschrikkelijk. Het betekent dat dat van die blinddoek óók al niet waar is; het betekent dat het recht – wat een magistraat geacht wordt te zoeken en te spreken – wordt vervangen door wraak en willekeur. Het betekent dat wie braaf is, gelijk krijgt; en wie in geweten spreekt en dus protesteert, krijgt ongelijk. Je zal maar de cliënt zijn van een advocaat met wat teveel morele zin…

Dit is verschrikkelijk erg. Veel meer fout kan het in een samenleving bezwaarlijk lopen. Als er iemand alles mag zeggen, uit naam van het recht van de verdediging, dan is het wel een advocaat. Als iemand vrij moet kunnen oordelen, zonder invloed van wie of wat dan ook, is het de rechter. Neen dus.

Van de andere kant is er voor het zwijgen van de advocatuur maar één woord te bedenken: dit is collaboratie. Want de dag dat ze afspreken dat geen van hen nog langer zwijgt, is dat fundamentele probleem opgelost. Maar allicht zijn kleine en minder kleine zelfstandigen niet in staat om wat dan ook af te spreken. Ondanks ronkende speeches over principes, ondanks balies, ordes, enz…

In het licht van wat wordt beschreven, begrijp ik nu ook beter hoe het komt dat in de stukken van advocaten waarin ze de rechter toespreken de scheiding tussen gewone wellevendheid en plat gevlei in de ogen van ‘normale’ mensen vaak heel onduidelijk is. Ik heb in mijn leven als journalist één keer een volledig proces moeten volgen – het was het Agusta-proces voor het Hof van Cassatie – en dat was op dat punt om te gieren. Ik hoorde advocaten bij de minste verwijzing naar eerdere uitspraken van Cassatie er telkens op wijzen dat dat de allerhoogste instantie was (maar zo te zien wisten ze dat zelf meer dan voldoende), en hadden ze het over de onnoemelijke of op zijn minst zeer grote wijsheid en uitzonderlijk inzicht van het Hof en van zijn procureurs-generaal.

Dat waren dus de voorgangers van ene Eliane Liekendael die bij het begin van dat proces een onwaarschijnlijk nummer had opgevoerd met haar handtas. Het was toen, zoals bij Ian Dury, a reason to be cheerful; ik zie dat nu een beetje anders…