Dienstmededeling: witte mannen boven de vijfenveertig die bij de VRT op het scherm komen, bevinden zich vanaf nu in vijandig gebied. Ze zijn het zichtbare probleem van onze openbare omroep. Ze kunnen maar beter niet zijn wie ze zijn. Zeg dat de CEO het gezegd heeft. Zelf is hij, volgens zijn eigen uitleg, een zeldzame uitzondering op de regel. En u wist dat niet, maar u, de Vlaming dus, wil ook geen witte middelbare mannen op uw scherm, maar wel een oud mannelijk witje achter de schermen.

Het tegendeel zou verbazen: er is wetenschappelijk onderzoek dat heeft vastgelegd wat u wil. Het werk van Experts. Waardoor er een wonderbaarlijke overeenkomst valt te noteren: wat de CEO wil is wat de Vlaming wil. Naar het omgekeerde is geen onderzoek verricht.

Weg dus met die witte mannen, leve de diversiteit. Ik ben er al heel lang voor dat omroepen de zichtbare afspiegeling zijn van een (veranderende) samenleving. Helaas: de VRT wordt in dat verband gekenmerkt door – met dank aan een vers van Remco Campert – Grote Woorden maar veel te Kleine Daden. Nu ook weer.

Je kan altijd een laatavond-show toevertrouwen aan een wat andersgekleurd meisje met een exotische naam, die dat dan niet blijkt te kunnen. Dat verbaast niemand: vier dagen per week zo’n programma dragen, dat is echt geen lachertje. (Als iemand met kennis van zaken dat opmerkt, wordt die van hogerhand resoluut het zwijgen opgelegd. Het woord meisje was het woord teveel – het typeert het officiële Vlaanderen. Al was de alles bij elkaar nogal vriendelijke opmerking wel geheel gerechtvaardigd).

Want dat programma wordt dan tot verbazing van niemand enige tijd nadien natuurlijk wel afgevoerd. Uiteraard met een stevige dosis kromtaal over dat meisje dat, zoals dat heet, nieuwe projecten krijgt, nieuw huiswerk dus, waarover ze jarenlang moet nadenken. Wat jammer. Voor dat meisje. Voor de diversiteit.

De ‘oplossing’ van dat ‘probleem’ is de Vlaamse versie van een courante RTBf-praktijk. Als daar – bijvoorbeeld omdat de politieke verdeling aan de top niet meer klopt – een directeur opzij wordt gezet, krijgt die ook een bijzondere opdracht. Qu’est-ce que vous faites maintenant? Ah, moi, je conceptualise. De bestuurscultuur van de ministeries is nooit geregionaliseerd.   

Voor alle duidelijkheid: niet alles wat Frederik Delaplace over zijn nieuwe VRT zegt is onzin. Als hij bijvoorbeeld zegt dat er bij de VRT ook veel goeie dingen worden gedaan, dat daar zoveel metier zit, dan klopt dat. Echt waar. Helaas is dat hooguit een derde van de waarheid. Al die vakkennis verhindert niet dat er (ook en met name door de nieuwsdienst) behoorlijk veel troep wordt uitgezonden en dat er wel iets schort aan de hele organisatie. En als hij tegelijk aankondigt – een interview met een VRT-baas dient altijd ook de interne communicatie – dat er ‘zo weinig mogelijk mensen gaan verdwijnen’, dan weet je hoe laat het is: iedereen kan gerust blijven zitten.  

Eigenlijk had bij nader toezien Paul Vandenbussche, omroepbaas tussen 1960 en 1986, meer moed. Toen die de vraag kreeg hoeveel mensen bij de BRT werkten was zijn antwoord: ‘Ongeveer de helft.’ Dat is sindsdien niet veranderd, weet en hoor ik.

En jawel, de vaste benoemingen zijn in 1996 afgeschaft. Maar de enige manier om de publieke omroep te verlaten is 65 worden. Dan moet het trouwens. Voor iedereen. Talent, geen talent? Vervangbaar/onvervangbaar? Reglement is reglement. ‘Anders creëer je ongenoegen.’ Het hadden in de twintigste eeuw de woorden van de altijd begripvolle administrateur-generaal Cas Goossens kunnen zijn. Het zijn de woorden van Frederik Delaplace, deze eeuw. Het verschil?

Dat verschil is zoals het verschil tussen Niels Destadsbader bij VTM of Niels Destadbader bij de VRT. De tweede is stukken duurder dan de eerste, hebben we intussen kunnen lezen. Maar dat is ‘geen zotte prijs,’ zegt de CEO. Hij kan het weten. Enig wetenschappelijk onderzoek over de wenselijkheid van transparantie is er niet geweest, maar desondanks is de conclusie ferm: belastingbetalend Vlaanderen moet zich daar niet mee bemoeien.  

Maar onze omroep zal dus diverser worden. Hoe? Met een nieuwe successerie à la De Kampioenen, een muziekprogramma en een laatavond-show. Alleen is De Kampioenen ‘polariserend’. Het is een citaat van een VRT-directeur (een professor zelfs, zij het van de VUB) en die nieuwe serie wordt dus een tikje problematisch: polariseren is in het huidige tijdsgewricht immers een misdaad. En die diversifiërende laatavond-show, die is nu juist afgevoerd omdat hij mislukt is… 

Met dat muziekprogramma heeft de CEO wel een punt. The Voice doet, ondanks zijn lamlendige titel, voor de diversiteit ‘meer dan een programma waar een paar duizend man naar kijkt’, zegt Delaplace. Bijna negen jaar terug heb ik een stukje geschreven waarover ik van menig VRT’er en nog wat andere de wokerij toegedane mensen schampere opmerkingen kreeg. De titel? ‘Waarom The Voice subsidie verdient?’

Onze Vlaamse openbare omroep vond dat een (te allen kante gepromote) vijfdelige reeks over racisme de diversiteit veel beter kon dienen. Voor ‘een paar duizend man’ dus.

Maar ook dat gaat dus weldra veranderen. Nog eens: zeg dat de ceo het gezegd heeft. Antivaxers? Ja natuurlijk, zegt hij! ‘Goede journalistiek is nooit een deel van de bevolking doodzwijgen.’ VB-jongeren? ‘Natuurlijk!’ De behoefte aan meer diverse opinies en stemmen is groot, klinkt het nog.

Daar is alsnog weinig of niets van te merken geweest. Een antivaxer? Eén keer (en het was dan nog maar een halve). Verschillende bronnen lieten toen weten dat ‘het kot verschrikkelijk overhoop stond’. Met deze keer wél een ferm besluit: ‘Dit nooit meer!’ VB-jongeren? In geen velden of wegen! (Het zal de lezer niet onbekend zijn dat ik met beide groepen weinig verwantschap heb.)

Anders gezegd: het mag – ten derden male – de CEO zelf zijn die het zegt, maar hij bazelt maar wat. Willens en wetens trouwens. Hij heeft daar volgens de regels van het systeem immers niets over te zeggen. Hij kan op de redactie wel alle bedrijfswagens afschaffen – de VRT is sponsor van de klimaatactie Sign for my Future (nog zo’n betekenisloze Engelse kreet) – maar over de redactionele inhoud moet hij zwijgen.

Vandaar wellicht zijn forse uitspraken. Het is alsof Alexander De Croo Alexander Lukashenko zou laten weten dat het nu wel genoeg is geweest, daar in Wit-Rusland. Respectabel en tegelijk comfortabel, want het betekent niets. Lukashenko mag blijven zijn wie hij is, conform nog zo’n holle kreet (al is deze dan in de moedertaal).

Desondanks wordt ons gemeld dat we nog ‘gaan schrikken van de VRT’. En er zal ‘joepie’ geroepen worden, want ‘het verandert!’

Om heel eerlijk te zijn: ik schrik nu al twee, drie keer per week. Denk: hoe is het mogelijk! En roep terug: ‘God sta de Openbare Omroep bij.’ Alleen Hij kan nog redding brengen…

Doorbraak, 21 december 2021