Verscheen op 4 februari 2016 in een licht aangepaste versie in De Standaard.

Eerst en vooral: lees dat boek zelf. Ik heb het over Soumission van Michel Houellebecq. U zal zien dat het beslist niet is wat velen ervan hebben gemaakt: een welhaast racistisch discours van een losgeslagen islambasher. Dat is het beslist niet. Het is wel een roman, fictie, verzonnen werkelijkheid. Toch zal u zich na lezing perfect kunnen voorstellen met wat voor dilemma SP.A-voorzitter Crombez te maken heeft.

En voor de rest is het werk van Houellebecq misschien wel premonitorisch, een voorspiegeling van de werkelijkheid. Ik weet dat (uiteraard) niet zeker, maar ik beken: ik was wel onder de indruk. En dat wordt er niet minder op als ik de sociaal-democratie bij ons het gevecht met zichzelf zie leveren.

Maar misschien moet ik eerst zeggen wat een van de verhaallijnen is in Soumission. Het verhaal speelt in de nabije toekomst. In Frankrijk is er een islampartij, en het heeft er alle schijn van dat die louter als gevolg van demografische evolutie aan aanhang wint. Het blijkt ook bij de eerstvolgende nationale verkiezing. Traditioneel rechts scoort ondermaats; de partij bestaat nog, maar het is ongeveer alles. Traditioneel links, de PS, scoort iets beter, maar het is niet om over naar huis te schrijven. De twee groten – en in Frankrijk gaan de twee grootsten door naar de volgende ronde – zijn de islampartij en extreem-rechts. En nu komt het.

De socialisten moeten voor die tweede ronde hun houding bepalen, en ze hebben een probleem. Want er zijn kameraden die vasthouden aan de oude waarden uit het socialistisch erfgoed, de waarden van de lekenstaat, de laicité: gelijke behandeling van mannen en vrouwen, scheiding van kerk en staat, de wet van de staat die altijd en overal voorgaat op de voorschriften van de religie. Die strekking koppelt dat overigens aan oude linkse waarden waarbij renteniers de vijanden van het volk zijn, maar profiteurs even zo zeer.

De andere strekking binnen de PS vindt dat wat hierboven staat zijn beste tijd gehad heeft, en dat het tijd is voor een nieuwe werkelijkheid. Een die demografisch gestuurd is (de electorale markt, zeg maar), en die net omwille van die markt geen zaak maakt van die laicité principes. Die groep vindt, mede vanuit intellectueel-filosofische beschouwingen, dat om dat nieuw electoraat te behagen er vooral een punt moet worden gemaakt van de strijd tegen discriminatie. Ook al omdat het klassiek electoraat toch verdwenen is: het heeft zijn heil gezocht bij extreem-rechts. Die groep wint.

De socialisten raden hun kiezers aan voor de islampartij te stemmen. De islamisten winnen de verkiezingen. En wat er dan gebeurt? In eerste instantie niets. Wat bijzonder slim bekeken is. Het komt pas later. Wat? Dat moet u dus zelf maar bij Houellebecq lezen…

Neemt u mij niet kwalijk dat ik naar aanleiding van de Bocht van Crombez (elk zijn eigen bocht, John!) enige gelijkenis bespeur. Ook dat is verplicht kiezen tussen de oude en destijds fel bevochten waarden van de lekenstaat en de andere waarden van de nieuwkomers. Impliciet betekent dat laatste ook de keuze voor méér nieuwkomers. Het is waarom het voorstel van de Nederlandse medesocialist Diederik Samson om het aantal instromers Europawijd te beperken tot 250.000 per jaar, als onverdraaglijk is afgedaan.

Het is overigens geen toeval dat Crombez op Daniel Termont gebotst is. Op mijn website kan u lezen hoe we recent weliswaar de Gentse aanpak van de radicalisering hebben goedgekeurd, maar tegelijk heb ik mij dood geërgerd aan de meegegeven uitleg van het stadsbestuur. Als je radicalisering exclusief toeschrijft aan sociaal-economische achterstelling en aan internationale conflicten, en met geen woord rept over (het misbruik van) religie, dan weet ik het wel. Dat is Soumission. Dat is het bekende gat in de haag. Waarover men niet spreekt…

Ook in Gent heeft men de strijd voor de burgerlijke waarden (en dat dus ondanks meer dan een kwarteeuw ‘vrijzinnige’ coalitie) al lang laten vallen en vervangen door wat weliswaar een beleid voor minderheden en kansengroepen wordt genoemd, maar eigenlijk alleen maar dient om er een meerderheid mee te halen. Het proletariaat is vertrokken, maar niet getreurd: het nieuwe proletariaat wordt aangevoerd.

Ook Crombez heeft dus het gevecht uit Soumission moeten leveren, en hij heeft verloren. Hij koos voor wat hij op de talloze nieuwjaarsrecepties van de mensen heeft gehoord, en dus steunde hij het plan Samson. Hij koos voor de pragmatiek en het gezond verstand van Vande Lanotte die over de asielcrisis opmerkte dat er weliswaar principes zijn maar ook getallen, en vandaar. Maar neen dus. Crombez heeft zich onderworpen. Een socialist zet altijd de deur open. Waarvoor? Dat is nu net het punt.