‘De kernpartijen, die vroeger de beleidspartijen werden genoemd, gaan achteruit en toch doen ze hetzelfde, in het geloof dat ze dan vooruit zullen gaan. Dat is een zeer bizarre, onbevattelijke dynamiek in de Wetstraat.’ Scheidend voorzitter Leo Neels van Itinera slaat in Trends van 26 augustus de spijker op de kop: wat hij beschrijft is het probleem van de Vlaamse politiek. Van alle beleidspartijen.

De pensioendiscussie is daar een prachtig voorbeeld van. Daar zijn talloze interessante stukken over geschreven, maar zelfs wie alleen televisie-interviews bekijkt, beseft hoe laat het is. Omdat je daar ook een stevige portie lichaamstaal krijgt. En je voelt dus op welhaast subliminaal niveau aan hoe juist Neels’ opmerking is.

Annelies Verlinden in De Afspraak op Vrijdag bijvoorbeeld: zelden iemand de rol van Minister zonder Meningen zo briljant zien spelen. Correctie: ze is een uitgesproken voorstander van de wederopstanding van Abba. En ze knikt enigszins begrijpend als Stijn Baert het pensioenplan van minister Lalieux subtiel de vernieling in praat. Maar ze heeft daarna zelf, na een onwaarschijnlijke reeks gemeenplaatsen, volstrekt geen mening over het plan van de Pensioenminister. Niemand aan tafel dringt overigens aan op enige verduidelijking. Men weet het: die komt er toch niet.

Iemand moet Verlinden hebben gezegd dat het enerzijds goed is om zo veel mogelijk op televisie te komen, maar dat je daar anderzijds vanwege de Vivaldi-coalitie beter zwijgt, kwestie van de dingen niet nog moeilijker te maken. De hedendaagse vermenigvuldiging van enerzijds en anderzijds: ondanks fleurige en keurige klederdracht toch grijs in het kwadraat. Verbinding als middel en doel, los van inhoud. Het idee dat er verbonden moet worden en dat de CD&V daarvoor beloond zal worden. Dat er een akkoord is, is belangrijker dan wat er in staat. En een detail als de kostprijs is voor later.

Ook Egbert Lachaert –  nochtans een echte kenner van de complexe pensioenproblematiek – geeft interviews alsof hij praat met een bol wol in zijn mond. Lachaert is voorzitter van de Open VLD geworden dankzij een behoorlijk klassiek, zeg maar rechts liberaal discours. Vandaag blijft daar nauwelijks iets van over: het ultieme doel is – de gelijkenis met Verlinden is opvallend; ook de VLD denkt daarvoor beloond te zullen worden - dat Alexander De Croo finaal een akkoord kan smeden.

Wat een verschil met de Nederlandse liberale zusterpartij van Mark Rutte. Wat een verschil met het Nederlandse christen-democratische CDA. Beiden weigeren, ook na maanden hopeloos formeren, in zee te gaan met meer dan één linkse partij. Dat valt, zeggen ze, niet te rijmen met de grondstroom in de Nederlandse samenleving.

Links is daar, zoals in Vlaanderen, klein geworden, zelfs als de PvdA en GroenLinks zouden fuseren. Daarmee samengaan is, volgens VVD en CDA, beleid creëren waarvoor de Nederlanders niet hebben gekozen. Dat klinkt heel erg on-Vlaams.

Wat een verschil ook met de combattieve, tegelijk vrolijk ogende minister van Pensioenen zelf. Zonder fleurige outfit, maar met een uitdrukkelijk uitgesproken socialistische overtuiging en een verhaal dat er in Franstalig België ingaat als koek. Vlaanderen is bezorgd over de kost van de pensioenen, wil eerst en vooral weten of het plan betaalbaar is. Karine Lalieux vindt dat het immoreel is gepensioneerden als kosten te beschouwen. Dat is onze wereld van verschil.

En – nóg een verschil met Vlaanderen – het ‘primaat van de politiek’ is bij de PS geen lege doos. Als de minister zegt dat het plan zeker weten betaalbaar is, dan is dat ook zo. Punt. Betaalbaar of niet is een typisch Vlaamse zorg, (betalen zelf overigens ook).

Anders dan in Vlaanderen. Waar de politiek nog maar weinig (nochtans verkozen) macht uitoefent. We laten dat almaar meer over aan rechters en – niet te vergeten! – experts. Die ook almaar meer interviews geven over hoe de politiek er werkelijk niets van begrijpt.

Over verkeer en over  politici die – ik lees maar wat ik lees - het leven van kinderen op hun geweten hebben. Al kan de expert in kwestie gelukkig nog aan de slag in een hogeschool. Of over thuiswerken en hoe onnoemelijk voordelig dat is voor iedereen. En zo progressief als witte sneakers. Ik zie maar wat ik zie.

Toen de expert-thuiswerk de baas was van het ministerie en toen bleek dat voor mensen met een beperking de telefoon niet werd opgenomen, was dat ‘toeval’ – ik citeer. Wij kiezen voor het werk, voor de dossiers, niet voor de telefoon, zei hij ook. ‘De meeste telefoons zijn trouwens niet echt voor ons’.

Ook dat is natuurlijk een model. Wij voelen ons hier goed en gelukkig, wij vinden dat we goed bezig zijn. En wat onze klanten (nochtans ook de financiers) ervan vinden is niet aan de orde.

De Les van Neels geldt overigens evengoed voor het Vlaamse niveau: ook daar meer van hetzelfde. Er zijn talloze procedures en reglementen om de status quo – men noemt dat ook wel eens draagvlak – te garanderen.  

Als er daar al eens iemand de stilstand lijkt te zullen doorbreken, krijgt die van overal tegenwind. En media-aandacht. Vanwege het woord kut. Hetgeen – ik wik mijn woorden – kut is.   

Doorbraak, 7 september 2021