Ik huiver voor mensen met een missie: rabiate flaminganten, onverbeterlijke communisten, fanatieke IS-strijders, ongekroonde prinsen, VRT-directeurs. Die zijn gevaarlijk omdat ze hun al met al gewone bezigheden altijd proberen op te tillen naar het hogere niveau.

Ik lees in De Morgen dat bij onze Vlaamse Openbare Omroep er een directeur is met een missie. Een ex-professor van de VUB. Ze is directeur – even ademhalen nu – publieke opdracht, talent en organisatie. In het Vlaams-Mexicaans leger van de Reyerslaan. Iemand mag dat zijn, zingt Bart Peeters, en dan komt het: En daarom had ik aan mezelf gedacht. De wereld van de professor-directeur kan niet beter worden samengevat.

Toen bleek dat er als CEO voor de VRT drie mannelijke, witte kandidaten waren van middelbare leeftijd, was de academica zeer duidelijk: ‘een gemiste kans!’ Ze had dus écht aan zichzelf gedacht…

De professor was overigens al geruime tijd consultant van de openbare omroep, ze zit al jaren in de business. Ze heeft, als ik goed heb geteld, namens de VRT al drie beheersovereenkomsten mee onderhandeld. Want ook dat behoort tot de gewoontes van het Huis: meer generaals dan soldaten, maar als er moet worden gewerkt, doen ze daar steevast een beroep op huurlingen.

Terzijde. Het zou buitengewoon interessant zijn te vernemen wie in die voorbije 15 jaar belastinggeld heeft geïncasseerd om onze omroep op het juiste spoor te houden. Een kwestie van doodgewone 21ste-eeuwse transparantie. Al geef ik het u op een blaadje: sorry, maar.. de privacy… Dit is Vlaanderen.

De professor is intussen omroepdirecteur. Dat is beter dan professor. Daar zijn er al zoveel van. Een directeur bovendien met ambitie; na Delaplace komen er nog CEO’s. Ze zou zelfs – het werd ons gemeld bij haar aantreden - de rol van de voorzitter van de Raad van Bestuur overnemen. (Binnenkort een N-VA’er, naar verluidt, en net daarom…). De dag nadien verscheen er een rechtzetting van Luc Van den Brande, de huidige voorzitter: de directeur ging uitvoeren wat de Raad van Bestuur had beslist, zei hij. Vanuit het directiecomité weerklonk een schaterlach.

De directeur heeft een nieuw diversiteitsplan aangekondigd. De VRT moet wat haar betreft niet 1 maar 10 versnellingen hoger schakelen. De Morgen merkt op dat onze openbare omroep moeiteloos alle streefcijfers inzake diversiteit uit de beheersovereenkomsten haalt. ‘Jaja’, zegt ze, ‘dat is maar één aspect van het verhaal.’

Anders gezegd – de directeur aarzelt niet de waarheid te verkondigen als haar dat uitkomt – die beheersovereenkomst, dat is de gewone blablabla over niets. Een paar zinnen over het belang van het Nederlands voor de N-VA, een paar zinnen over respect en samenwerking met de particuliere sector voor de liberalen, en wat zinnetjes over verbinden voor de cd&v: klaar is kees, alleman content, business as usual. Dat heeft echt niets van doen met wat u en ik bij de openbare omroep zien/horen/lezen. 

De directeur gaat zich over de werkelijkheid buigen. Ze gaat wat we zien op de VRT-schermen drastisch veranderen; het moet. Want – haar voorbeeld is vanuit verschillende perspectieven goed gekozen – een 22-jarige gast uit Vilvoorde herkent zich totaal niet in wat bij ons op het scherm komt.

Dat zou natuurlijk kunnen. Het hangt er maar van af wie die gast uit Vilvoorde is. Is dat iemand die op het punt staat aan de KUL een doctoraal proefschrift te schrijven over Averroes en de Renaissance? Of over Anton van Wilderode en zijn nogal eenzijdige poëtische benadering van de vrouw? Of over de klimaatverandering en de verminderde paringsdrift van de Oost-Indische olifant? Of…

Opvallend. Voor de directeur is de vraag of de andere Vlamingen zich ook kunnen herkennen in de leefwereld van die 22-jarige gast uit Vilvoorde, niet aan de orde. Al valt op dat voor haar én voor de krant de 22-jarige gast uit Vilvoorde kennelijk een concept is.

Stop. Stop. Stop. In de prehistorie – 15 of meer jaren terug – vond ik dat de omroep absoluut nood had aan allochtone (je mocht dat toen nog zo noemen) nieuwsankers. Ik zal heel duidelijk zijn: iemand met een bruin – liefst zelfs donkerbruin – vel, en een moeilijk uit te spreken naam die klinkt als iets uit de koran, en liefst ook een vrouw, uiteraard zonder hoofddoek. Dat laatste was toen geen discussiepunt. 

Die waren er ook. Niet in groten getale, maar ze waren er. Rari nantes in gurgite vasto, zoals bij Vergilius. Ze is er toen niet gekomen vanwege een (heel licht) regionaal accent. O tempora, o mores. Dat was/is Vlaanderen.

De omroep heeft die les geleerd. Niet op het scherm: daar heersen de blondes flamandes. Wel achter de schermen – sommigen zullen daar onversneden racisme in zien. En de lat is laag gelegd: Nederlands is niet eens meer aan de orde. Spelfouten al zeker niet. Er wordt een chef dt-fouten aangewezen. Een ervaren journalist die alles naleest. Toen die zei dat hij toch beter te doen had, werd dat bevestigd. Twee cheffen dt-fouten dan maar. Elk halftime. Dit is de VRT.

De directeur wijst op de belangrijke stappen die al zijn gezet, noemt schermgezichten met migratieachtergrond. Ze doet me denken aan de kleine Napoleon, Tony Mary. Hij kon niet zo meteen op een allochtoon schermgezicht komen en floepte er dan maar Phara de Aguirre uit, en ook nog iets over het Baskenland.

Gelukkig is er intussen ook Eddy Demarez. Gekruisigd maar na enige maanden verrezen achter de schermen. En grondig schuldbewust, wordt ons gemeld. De directeur gaat niet aan het scherm zitten om de overtredingen te noteren, zegt ze. Ze zal hooguit iemand aanspreken bij de koffieautomaat.

En ze is heus niet alleen om de strijd te voeren. Taalraadsman Ruud Hendrickx wordt directeur voor de programma-ethiek. Ik zou niet direct weten waar dat over gaat. Misschien iets over dt-fouten? Hendrickx, verneem ik, was overigens al voorzitter van de – haal weer adem – Programmacharterraad. Soms zijn woorden onleesbaar, en soms is dat geen taalfout, maar een gewone weerspiegeling van de werkelijkheid. 

Hendrickx volgt Diane Waumans op. Die gaat op pensioen. In 2023. Ze zal zich – u gelooft het niet, maar echt, ik citeer – ‘nog één jaar inzetten voor het uit de kluiten gewassen nieuwe integriteitsbeleid van de VRT’. Ik zou ook hier niet weten waarover dit gaat, maar ik probeer mij toch in te beelden hoe een uit de kluiten gewassen en dan ook nog eens nieuw integriteitsbeleid er zou kunnen uitzien. Wijlen mijn grootvader zou zonder twijfel hebben opgemerkt dat dat daar bij onze publieke omroep ne vreed vuilen boel moet zijn.

Maar er is hoop. Een mens moet ook de goede dingen zien. Over luttele jaren zullen we op het scherm ook mensen met een beperking zien. Initiatief van de nieuwste directeur. Vraag is natuurlijk: wat is een beperking? En denkvernauwing, telt dat ook mee? Want in voorkomend geval heeft onze geliefde Vlaamse omroep er een nieuwe beschermde doelgroep bij: die van de mensen zonder denkvernauwing. De directeur heeft nog veel werk.

Doorbraak, 7 december 2021