Het staat in koeien van letters op de site van Bild: Deutschland, wir haben ein Problem. De grootste krant van Duitsland trekt aan de alarmbel. De aanleiding is te vinden in eigen huis: twee journalisten van joodse origine hebben laten weten dat ze vertrekken omdat ze zich in Duitsland niet langer veilig voelen. Ze gaan verhuizen. Een andere Bild-journalist haalt zijn kind weg uit een crèche in Berlijn; zijn vrouw is joodse, hij vindt het risico te groot.

Protestacties naar aanleiding van de oorlog tussen Israël en Hamas hebben bewezen dat het antisemitisme in Duitsland (en elders) weer de kop opsteekt. Nicht schon wieder is de titel boven het stuk van de hoofdredacteur. Hij heeft het over een nieuwe dimensie van de haat. Nie wieder is jetzt, staat er nog, want Judenhass ist wieder Zeitgeist.

Daarom schrijft de krant een 50 punten-manifest. In het Duits, maar ook in het Engels, het Russisch, het Turks en het Arabisch – de Engelse versie vindt u hier https://www.bild.de/politik/inland/politik-inland/bild-manifesto-germany-we-have-a-problem-85895486.bild.html

Een bijzonder helder manifest. Het bewijst dat Bild niet toevallig de meest gelezen krant van Europa is: wie er werkt kan schrijven, kan een complexe werkelijkheid vatten in één of twee rake zinnen. En dat zie je aan dat manifest.

Het allereerste punt gaat over de onschendbaarheid van de menselijke waardigheid als uitgangspunt en algemeen principe. Maar daarna wordt het vaak zeer concreet. ‘Ongelovigen’ bestaan niet staat er. Iedereen gelooft wat hij/zij wil. Wie de grondwet en de wetten alleen maar ziet als niet-bindende aanbevelingen sollte Deutschland möglichst schnell verlassen. En uiteraard is er ook de taal als bindende factor, en dus is Duits leren verplicht: Nur wenn wir dieselbe Sprache sprechen, werden wir uns verstehen.

Respect en naastenliefde zijn de pijlers van de samenleving. Wir sagen Bitte und Danke. Mannen mogen van mannen houden, en vrouwen van vrouwen. Wer damit ein Problem hat, ist selbst das Problem. De sociale zekerheid is er om mensen te helpen die niet kunnen werken, nicht Menschen die nicht arbeiten wollen.

Het Bild-Manifest is een goed opgebouwde mix van grote principes (verdraagzaamheid, scheiding van kerk en staat, gelijkheid van man en vrouw, duurzaamheid, schoolplicht), doordeweekse ergernissen (na een picknick in het park nemen we afval zelf mee; messen horen in de keuken en niet in onze zakken) en krachtige zinnetjes die meer betekenen dan wat er staat (Man muss keine Jungfrau sein um zu heiraten; Prost, Deutschland! Hierzulande gehören Bier und Wein zur Kultur. Das sollte man respektieren, und wer nicht trinken will, der lässt es; Wie lang oder kurz der Rock ist, entscheidet allein die Frau die ihn trägt).

En ja, het manifest is zeer Duits. Vor dem Hintergrund des dunkelsten Kapitels unserer Geschichte ist die Sicherheit Israels deutsche Staatsräson! Het aflossen van de historische schuld. Morele schuld mét praktische gevolgen. Al geldt tegelijk dat Kritik an der Politik Israels … selbstverständlich erlaubt [ist].

Het Bild-manifest is om drie redenen een zeer merkwaardig stuk.

Het is uitzonderlijk dat een krant zoiets doet. Wie kan zich voorstellen dat een Vlaamse krant zoiets ooit zou durven publiceren? Te vrezen valt dat bij ons het Bild-manifest, als het al enige aandacht krijgt, wordt afgedaan als (extreem)rechtse kletspraat. Uit gewoonte, en om er van af te zijn. Want als we afspreken dat we allemaal hetzelfde vinden, is het zeker waar.

(Terzijde. Het doet mij terugdenken aan De puinhopen van acht jaar paars van Pim Fortuyn. Dat boekje werd bij ons afgedaan als extreem, fascistisch en ondemocratisch. Toen ik het las heb ik ijverig gezocht naar ondemocratische gedachten of voorstellen. Nooit gevonden…)

Het Bild-manifest kan ook niet worden weggezet als het programma van of propaganda voor partij a, b of c. Interessanter is te weten welke partij het met wat er staat niet eens is. Het zou overigens niet eens zo dwaas zijn dat manifest in het Nederlands te vertalen en dat stemtestgewijs aan onze politici voor te leggen.

Maar het belangrijkste punt is dat Bild met zijn manifest een antwoord biedt aan de ook bij ons grote groep mensen die zeer boos zijn. Een antwoord ook aan de grote groep burgers die vinden dat ze zich in hun eigen land niet meer herkennen. En dat dus in een tekst die iedereen verstaat.

De krant kiest voor een vrij en democratisch samenlevingsconcept waarover we het tot voor kort in Europa vrijwel unaniem eens waren. Ze is tot de conclusie gekomen dat er nood is aan consensus over het model. Zonder die consensus kom je met nóg meer wetten, nóg meer politiemensen en nóg meer procureurs geen stap vooruit. Die consensus impliceert ook dat zeer verschillende concepten over hoe een samenleving ineenzit en functioneert, niet naast elkaar kunnen bestaan.

Daar valt iets voor te zeggen. We zullen moeten kiezen welk model we willen. Niet kiezen is voor Bild zowat het domste wat we kunnen doen: wenn wir jetzt stolpern, dann fallen wir (als we nu struikelen, gaan we vallen). En neen, Bild wil niet alle moslims buiten. Wer bei uns Schutz vor politischer Verfolgung oder Krieg sucht, bekommt ihn.

Het Bild-manifest is een soort huisregel voor de samenleving. Want, schrijft de krant, het is niet omdat we bezoek hebben dat we de huisregels moeten veranderen.

Doorbraak, 31 oktober 2023